Blinken en Xi spraken ‘open’ en ‘constructief’, maar opgelost is nog helemaal niets

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken heeft maandag de Chinese president Xi Jinping ontmoet in de Grote Hal van het Volk in Beijing. Het bleef tot het laatste moment onduidelijk of die ontmoeting echt zou plaatsvinden, en het was voor het eerst sinds 2018 dat een Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Xi ontmoette.

De ontmoeting kan gezien worden als een Chinees cadeautje aan de VS, als een beloning voor het relatieve succes van Blinkens tweedaagse bezoek aan de Chinese hoofdstad. Volgens Xi waren de gesprekken met hem en zijn ondergeschikten namelijk „open en eerlijk” verlopen. Ook Blinken noemde die „open, substantieel en constructief.”

Blinken kreeg van Xi wel meteen een opdracht mee. „Ik hoop dat u door dit bezoek, meneer de minister, meer positieve bijdragen zult gaan leveren aan de stabilisatie van de Chinees-Amerikaanse betrekkingen”, aldus Xi.

Die toon tekent het hele bezoek. China geeft aan best met de VS te willen praten, maar dan moeten de VS wel hun onredelijke gedrag laten varen en van hun verkeerde denkbeelden over China afstappen. Blinken hoorde dat zowel in zijn ontmoetingen met Xi als in die met de Chinese minister van Buitenlandse Zaken Qin Gang, en met Wang Yi.

Lees ook Xi waarschuwt voor ‘gevaarlijke stormen’ op het wereldtoneel

Wang, hoofd van het Partijcomité dat gaat over China’s buitenlandse betrekkingen en als zodanig de hoogste buitenlandfunctionaris van China, zei maandag ook dat China niet uit is op werelddominantie. Washington moet dat volgens Wang nu eindelijk gaan inzien. Dat vormt namelijk „de sleutel om te maken dat het Amerikaanse beleid ten opzichte van China echt kan terugkeren naar objectiviteit en rationaliteit.” Wang zei ook dat het „nodig is om een keuze te maken tussen dialoog en confrontatie, tussen samenwerking en conflict”.

Want, zo ziet China het, het is aan de Amerikanen om te bepalen of ze willen samenwerken, of dat ze zich stug blijven verzetten tegen een nieuwe wereldorde die er hoe dan ook komt. Volgens de officiële Chinese weergave van het gesprek zei Xi tegen Blinken: „Planeet Aarde is groot genoeg om zowel de ontwikkeling en de welvaart van China als die van de VS te herbergen.” Ook zei hij dat China toegewijd blijft aan de gemeenschappelijke inzichten die beide landen bij de top tussen de Amerikaanse president Biden en president Xi hebben bereikt.

Voor China is het aan de Amerikanen om te bepalen of ze willen samenwerken, of dat ze zich stug blijven verzetten tegen een nieuwe wereldorde die er hoe dan ook komt

Blinken zou oorspronkelijk al in februari naar China komen als vervolg op een topontmoeting tussen Biden en Xi op Bali van eind vorig jaar. Het bezoek van Blinken ging op het laatste moment niet door na ‘ballongate’, waarbij de Amerikanen een Chinese ballon uit de lucht schoten die boven de VS spioneerde. Volgens China ging het om niet meer dan een weerballon. Door de kwestie daalden de Chinees-Amerikaanse verhoudingen, toch al heel slecht, naar een verder dieptepunt.

Militaire hotline

De ergste kou lijkt voorlopig wel weer uit de lucht, maar opgelost is er eigenlijk nog helemaal niets. Blinken kwam vooral naar China om te proberen mechanismen in het leven te roepen die kunnen voorkomen dat er per ongeluk een gewapend conflict tussen beide landen ontstaat.

Blinken wil „vangrails” installeren die moeten voorkomen dat de verhoudingen tussen beide grootmachten gevaarlijk uit de bocht vliegen. Dan gaat het vooral om mogelijke militaire aanvaringen in de Straat van Taiwan en in de Zuid-Chinese Zee. Blinken zei in een aparte Amerikaanse persconferentie na afloop van zijn ontmoeting met Xi dat hij zijn zorgen had geuit over wat hij ziet als China’s provocatieve acties rondom Taiwan.

Lees ook Voor de strijd om de wereldmacht moet je nu kijken naar de ‘Indo-Pacific’

China beschouwt Taiwan en de wateren rondom Taiwan, alsmede vrijwel de gehele Zuid-Chinese Zee, als Chinees gebied. Dat is voor de VS, voor Europa en voor veel van de buurlanden van China onacceptabel. De VS sturen daarom net als China steeds meer oorlogsschepen en militaire vliegtuigen naar het uitgestrekte gebied. Dat moet voor de VS onderstrepen dat het gaat om internationale wateren waar het recht op vrije doorvaart geldt.

China probeert militaire schepen en vliegtuigen uit het gebied te verjagen door die gevaarlijk dicht te naderen. Als dat een keer misgaat, is het van essentieel belang dat beide landen in elk geval een soort van militaire hotline ter beschikking hebben om snel met elkaar te kunnen praten om zo escalatie te voorkomen.

Maar de Chinese minister van defensie Li Shangfu wilde begin deze maand niet met zijn Amerikaanse ambtsgenoot Lloyd Austin in gesprek. De VS hadden Li namelijk in 2018, jaren voor zijn benoeming tot minister, op een sanctielijst gezet vanwege de aankoop van Russische wapens. Zolang de legerleiders van beide kanten niet rechtstreeks met elkaar praten, is er van effectieve vangrails geen sprake.

Taiwan

China vindt dat de VS het onafhankelijkheidsstreven in Taiwan steeds verder aanwakkeren, en daarmee Taiwan steeds verder van China af proberen te drijven. De VS zijn inderdaad de laatste jaren steeds explicieter in hun steun aan Taiwan geworden. Blinken heeft deze keer wel opnieuw bevestigd dat de VS onafhankelijkheid voor Taiwan niet ondersteunen.

Lees ook Hoe ASML een speelbal werd in het politieke conflict tussen de VS en China

Dan is er nog de oorlog in Oekraïne, en de Chinese steun aan Rusland. De VS zijn bang dat China vroeg of laat ook overgaat tot militaire steun, iets waarvoor de VS tot nu toe overigens volgens eigen zeggen geen bewijzen hebben gezien. Deze keer heeft Blinken zijn zorgen geuit over Chinese bedrijven die militaire technologie aan Rusland zouden leveren.

En er is de steeds heviger tech-oorlog. De VS zijn niet alleen bang dat China buitenlandse technologieën gebruikt om zijn eigen militaire slagkracht verder te vergroten. De VS vrezen ook dat de concurrentiestrijd met China definitief verloren is als de VS hun voorsprong op veel technologische terreinen verliezen. Daarom proberen de VS hun bondgenoten ervan te overtuigen om de meest hoogwaardige technologieën niet aan China te leveren. China ziet dat als een oneerlijke verstoring van de „economische globalisering” waarvan het land zegt een grote voorstander te zijn.

Synthetische drug

Toch is er een aantal positieve uitkomsten van het bezoek. De VS zeiden van tevoren het erg belangrijk te vinden om over de Chinese export van grondstoffen voor fentanyl te kunnen praten. Fentanyl is een synthetische drug die vooral via Mexico de VS bereikt. De VS zeggen dat China de grondstoffen aan Mexico levert. Besloten is nu dat beide landen een gezamenlijke werkgroep gaan opzetten om naar het probleem te kijken.

Verder komen er waarschijnlijk meer vluchten tussen beide landen, en willen de VS en China de uitwisseling van studenten en zakenmensen intensiveren. Mogelijk komen er ook meer visa voor Amerikaanse journalisten in China.

Ook zal Qin Gang een bezoek brengen aan Washington op een nader te bepalen tijdstip. Daarmee komt ook een top tussen de Amerikaanse president Biden en Xi dichterbij.

Maar onder alle op zich al moeilijk oplosbare conflicten ligt een veel groter conflict: dat over hoe de macht in de wereld in de toekomst verdeeld zal worden over en welke internationale normen er gaan gelden. Chinese leiders zien Amerika als een wereldmacht op zijn retour, de VS zien China als een steeds agressiever speler die de op regels gebaseerde internationale orde op alle mogelijke manieren en terreinen ondergraaft. Dat leidt tot fundamentele spanningen die zo goed als onoplosbaar lijken.